Γκράφιτι στα Εξάρχεια

Σκεφτόμουν εδώ και μέρες να γράψω κάτι για τα γκράφιτι που έχουν τα τελευταία χρόνια βρομίσει τη γειτονιά μας. Επιμένω στο ρήμα βρομίσει (και με την επικρατούσα στα λεξικά γραφή με ο αντί ω), αν και ενδέχεται να κάψω μαζί με τα ξερά και λίγα χλωρά.

Ψάχνοντας πριν μερικούς μήνες στο google με λέξεις αναζήτησης Εξάρχεια, υποβάθμιση, εγκατάλειψη ή κάτι τέτοιο, ανακάλυψα το εξαιρετικό athensville.blogspot.com, και συγκεκριμένα την ανάρτησή του στις 26-10-2009 με τίτλο «Εξάρχεια μόνο για σήμερα», όπου περιέγραφε την εικόνα της γειτονιάς μας με τα γκράφιτι.

Είχα, λοιπόν, σκοπό μέσα στο περασμένο Σαββατοκύριακο να γράψω για την Οδό μας ένα κειμενάκι με τίτλο «Εξάρχεια κάθε μέρα», παίρνοντας αφορμή από το κείμενο του athensville και τα σχόλια των αναγνωστών του (φρόντισα να βγάλω και τις σχετικές φωτογραφίες για το πώς έχει χειροτερέψει από τότε η πρόσοψη των εκδόσεων Ύψιλον στην Τζαβέλα κλπ), αλλά τελικά δε βρήκα χρόνο και με "πρόλαβε" το δημοσίευμα του κ. Δημήτρη Ρηγόπουλου στην Καθημερινή της Κυριακής, 25-7-2010 , με τίτλο "Αθήνα της τέχνης και της μουτζούρας". Ίσως καλύτερα, γιατί έτσι η παρούσα ανάρτηση θα είναι πιο εκτεταμένη και με ερεθίσματα από δύο πηγές.

Έγραφε, τότε, ο athensville για τα Εξάρχεια: «Μηχανικά πια την αποφεύγω την περιοχή, ένταση, πίεση, με βήμα ταχύ όταν περάσω. Τοίχοι αφημένοι σε εξωφρενικούς βανδαλισμούς, ‘γκράφιτι’, τόνους αφίσες, λουκέτα σε μαγαζιά. Βλέπω φόβο στους κατοίκους: ένας δεν βρέθηκε να πάρει ένα σφουγγάρι να καθαρίσει την είσοδο του απ’ τις μουντζούρες; …. Δεν είναι θέμα αστυνομίας, ούτε πολιτικών ομάδων, είναι στο χέρι των κατοίκων: θέλουν να ζουν σε ένα πολιτισμένο, καθαρό περιβάλλον ή ικανοποιούνται με τον αυτιστικό ρόλο του ασυμβίβαστου;»

Δυστυχώς, όπως παρατήρησαν και κάποιοι σχολιαστές-αναγνώστες, είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα από τους κατοίκους. Πολλοί κάτοικοι προσπαθήσαμε –παρά το φόβο που υπάρχει- να καθαρίσουμε. Ξαναλέρωσαν την ίδια μέρα. Καθαρίσαμε. Πάλι τα ίδια. Ξανά και ξανά. Κουραστήκαμε. Βαρεθήκαμε. Είμαστε λίγοι. Είναι αμέτρητοι, ο ένας φεύγει, ο άλλος έρχεται.

Όπως γράφτηκε από ανώνυμο σχολιαστή, «Οι κάτοικοι της συνοικίας είναι στη συντριπτική πλειοψηφία "κανονικοί" άνθρωποι, που κάνουν επανάσταση βιώνοντας μια δύσκολη καθημερινότητα. Δυστυχώς, για διάφορους λόγους διάφοροι δήθεν επαναστατημένοι (ουκ ολίγοι εκ των οποίων με βίλα στα ένδοξα ΒΠ - ρωτάτε τους κατοίκους να σας πουν) την έχουν μετατρέψει με την ανοχή της Πολιτείας σε disneyland του απροσάρμοστου [δική μου η έμφαση στη καίρια επισήμανση]. Πολλοί κάτοικοι σφουγγαρίζουν συνέχεια τους τοίχους, αλλά ούτε μια ώρα μετά είναι χειρότερα από πριν».

Προσπαθούμε, λοιπόν, ως κάτοικοι, αλλά δεν έχει πια νόημα να καθαρίζουμε. Είναι μάλιστα τέτοια η σύνθεση των περισσότερων χρωμάτων που φεύγουν, όσον αφορά επιφάνειες που δε βάφονται, μόνο με ισχυρά αντι-γκράφιτι σπρέι (κοστίζουν από 12 € και φτάνουν για να καθαρίσεις 4-5 τ.μ. τζαμιού, μαρμάρου κλπ). Και μην ξεχνάμε και τους κινδύνους για την υγεία (δέρμα, αναπνευστικό) που εγκυμονούν τόσο ισχυρά διαλυτικά.

Όπως έγραψα και παλιότερα, «Θύματα των γκράφιτι εκατοντάδων εκκολαπτόμενων "καλλιτεχνών" από όλη την Αθήνα πολυκατοικίες, αυτοκίνητα, τζαμαρίες. Δεν είναι όμως τέχνη το "πέρασα κι εγώ από εδώ και άφησα την κουτσουλιά μου" ούτε δικαιολογία το ότι "έχουν (υπο)γράψει και άλλοι"!». Τα γκράφιτι, φτιαγμένα το ένα πάνω στο άλλο, φτάνουν μέχρι και τον πρώτο όροφο των πολυκατοικιών. Γκράφιτι έχουμε ακόμα και σε (παλιά, αλλά όχι εγκαταλελειμμένα) αυτοκίνητα. Κατά βάση όμως έχουμε ταγκς (υπογραφές δηλαδή "καλλιτεχνών"): TSISA (ούτε σκύλος να ήταν, «κατουράει» με το σπρέι του σε κάθε γωνιά σε όλη την Αθήνα, αλλά κυρίως στη γειτονιά μας), ACAB (όποια σημασία κι αν έχει, είδα διάφορες σε μια πρόχειρη αναζήτηση), ΣΤΑΝΕ, TSIPIS, TSIKIS κλπ. Το βέβαιο είναι ότι δεν υπάρχει ΤΣΙΠΑ πάνω τους!

Κλασικό παράδειγμα της ισοπεδωτικής συμπεριφοράς των «καλλιτεχνών» είναι το προαναφερθέν κτίριο των εκδόσεων Ύψιλον στην οδό Τζαβέλα με τη σκηνή από κόμικ του Αρκά. Και παλιότερα (πριν το Δεκέμβρη του 2008) γίνονταν κάποιοι μικροβανδαλισμοί. Οι ιδιοκτήτες το καθάριζαν και το συντηρούσαν (βλ. φωτογραφία δίπλα). Ήταν πολύ όμορφο. Μπορεί να δει κανείς την εξέλιξη των βανδαλισμών στη φωτογραφία του athensville τον Οκτώβριο 2009 (φωτογραφία πάνω) και στην προχτεσινή δική μου φωτογραφία (κάτω).

Γράφει ο κ. Ρηγόπουλος, ότι τα Εξάρχεια είναι ζωντανή πινακοθήκη γκράφιτι. Ας μου επιτραπεί να έχω επιφυλάξεις. Τα συγκεκριμένα γκράφιτι δεν είναι ούτε έκφραση ελπίδας ούτε σημείο των καιρών της οικονομικής κρίσης (άλλωστε οι μπογιές έχουν ένα κάποιο κόστος). Δεν είναι, επίσης, δημιουργική μανία, όπως δεν είναι ούτε έκφραση αστικής κουλτούρας. Είναι ισοπέδωση.

Άλλο θέμα είναι τα -περισσότερο ή λιγότερο- πολιτικά και κοινωνικά συνθήματα στους τοίχους. Και πάλι όμως στη γειτονιά μας η κατάχρηση και ο πληθωρισμός αυτών των συνθημάτων και αφισών οδηγούν εν τέλει στην ανυποληψία τους. Πέρασε η εποχή που «ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία, κάποιος την έγραψε στον τοίχο με μπογιά»…

Οι περισσότεροι γκραφιτάδες, όπως παραδέχεται και ο same84 στην Καθημερινή, κάνουν απλώς την πλάκα τους, το βλέπουν σαν χόμπι. Βεβαίως κάποιοι (υποτίθεται) γείτονές μας που υπερασπίζονται συλλήβδην τα γκράφιτι και καθετί άλλο «επαναστατικό» (είπαμε: «disneyland του απροσάρμοστου») φέρνουν ως παράδειγμα τα σπουδαία έργα του κ. Κ. Πλιάτσικα στην οδό Καλλιδρομίου. Ξεχνούν όμως ότι είναι η (μοναδική ίσως) εξαίρεση στην περιοχή μας που το γκράφιτι είναι τέχνη και ότι τα προβλήματα των Εξαρχείων δεν εντοπίζονται στην ήσυχη οδό Καλλιδρομίου.

Στο ερώτημα που τίθεται για το πρακτέον, εννοείται ότι η απάντηση δεν είναι η ποινικοποίηση των γκράφιτι. Μόνο ηρωοποίηση των «καλλιτεχνών» θα επιφέρει. Ούτε η σύγκρουση των κατοίκων με τους «καλλιτέχνες» μπορεί να βοηθήσει, παρά θα οδηγήσει σε έκτροπα. Η λύση είναι να αλλάξουμε νοοτροπία. Αλλιώς, ο καθένας θα θεωρεί κατόρθωμα το ότι πήρε το σπρέι και ήρθε στα Εξάρχεια ή πήγε οπουδήποτε αλλού, για να μουτζουρώσει. Μέχρι τότε, όμως, μπορούν ο κ. Δήμαρχος και η παρέα του να κάνουν κάποιες ενέργειες. Και εννοώ όχι μόνο φιέστες οργανωμένου γκράφιτι στου Ψυρρή, αλλά και καθαρισμούς τοίχων και προσόψεων σε όλη την πόλη.

«Η απόσταση μεταξύ βανδαλισμού και έμπνευσης είναι μικρή. Εξαρτάται από την οπτική του ιδιοκτήτη, αστυνόμου, τεχνίτη ή τεχνοκριτικού – και από το χρονόμετρό του», όπως παρατηρεί ο κ. Πέτρος Μπαμπάσικας στο προαναφερθέν δημοσίευμα της χτεσινής Καθημερινής. Δυστυχώς, στη γειτονιά μας ισχύει παραλλαγμένη η συμβουλή προς τους νεοσύλλεκτους φαντάρους: «Στα Εξάρχεια ό,τι (ακριβό) κινείται το καίμε ή το σπάμε και ό,τι δεν κινείται το βάφουμε»!

Οδός Ενοικιαστηρίων...

Κάποτε -δεν έχει περάσει ούτε μια δεκαετία- οι κάτοικοι αυτής της γειτονιάς, παλιότεροι και νεοφερμένοι, θεωρούσαμε τους εαυτούς μας τυχερούς που ζούσαμε εδώ. Τούτο το κομμάτι των Εξαρχείων, με τους ήσυχους πεζόδρομους, τα μαγαζιά, τα στέκια, τους ντόπιους και αλλοδαπούς κατοίκους του, τους φοιτητές του, ήταν περιζήτητο απ’ όσους ήθελαν το κέντρο της πόλης, είτε για να κάνουν την επανάστασή τους είτε για να βρουν ηρεμία. Ήταν ένα «κέντρο απόκεντρο», όπως καμάρωναν οι παλιότεροι, και ας υπήρχαν οι γνωστές ιδιαιτερότητές του, στοιχείο άλλωστε της γοητείας του.

Ζώντας εδώ, σ’ ένα τέταρτο της ώρας μπορούσες (ακόμα μπορείς, αλλά με ποιο τίμημα πλέον!) να φτάσεις με τα πόδια σε όποιο σημείο του κέντρου της Αθήνας ήθελες. Δίπλα σου βρίσκονταν άφθονες ευκαιρίες για διασκέδαση, για ψυχαγωγία, για συμμετοχή. Κι όμως μέσα στην πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα -για την ακρίβεια από το 2004 και μετά και κυρίως από τον τραγικό Δεκέμβρη του 2008- η κατάσταση μεταβλήθηκε άρδην. Όπως έγραφε, πριν ένα χρόνο, κάτοικος της περιοχής, «Όσοι ήταν διορατικοί ή είχαν τη σωστή πληροφόρηση εγκατέλειψαν την περιοχή εδώ και χρόνια. Οι υπόλοιποι μόνιμοι κάτοικοι, όλο και λιγότεροι, όλο και μεγαλύτερης ηλικίας, αναρωτιόμαστε αν πρέπει να ελπίζουμε ακόμη ή να ετοιμαζόμαστε να αναχωρήσουμε κι εμείς, όσοι τουλάχιστον το μπορούμε. Κι ενώ κάποιοι σιωπηλά, από φόβο ή ντροπή, μεθοδεύουν ήδη τη μετοίκησή τους, κάποιοι άλλοι παλεύουν ηρωικά να αναστρέψουν τη φθίνουσα πορεία της περιοχής» (http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_100007_02/05/2009_312861).

Ο κοινωνικός ιστός της γειτονιάς έχει πλέον διαρραγεί και εξαφανίζεται η έννοια της κοινότητας. Επιπλέον, πολιτικοί χώροι ενεπλάκησαν στα Εξάρχεια και κάποιοι αυτόκλητοι «Εξαρχειώτες» θεωρούν ότι η περιοχή τούς ανήκει και ότι όλοι οι άλλοι -ασχέτως αν είμαστε η συντριπτική πλειοψηφία- οφείλουμε να επιδοκιμάζουμε κάθε τους πρωτοβουλία και δεν έχουμε δικαίωμα σε διαφορετική άποψη, αλλιώς είμαστε ανεπιθύμητοι. Έτσι, όμως, μοιραία, επέρχεται η μετάλλαξη των Εξαρχείων που χάνουν πλέον το κατεξοχήν στοιχείο της ομορφιάς τους, την πολυφωνία και την ανεκτικότητα, με τελικό αποτέλεσμα τη σύγκρουση.

Σήμερα αυτό που αντικρίζει παντού κανείς στους ρημαγμένους δρόμους και στις βανδαλισμένες πολυκατοικίες είναι ενοικιαστήρια και πωλητήρια. Στο κομμάτι που περικλείεται από τις οδούς Σόλωνος, Εμμανουήλ Μπενάκη, Ανδρέα Μεταξά και Χαριλάου Τρικούπη, δύο, τρία, ακόμα και πέντε ενοικιαστήρια και πωλητήρια κολλημένα σε κάθε πολυκατοικία σαν αγγελτήρια κηδειών προαναγγέλλουν το τέλος της γειτονιάς. Ακόμη περισσότερα διαθέσιμα διαμερίσματα σε αγγελίες στις εφημερίδες και σε μεσιτικά γραφεία και, επίσης, πολλά κενά που οι ιδιοκτήτες έχουν εγκαταλείψει την προσπάθεια να τα νοικιάσουν ή να τα πουλήσουν.

Και ποιος Έλληνας ή ξένος θα έρθει να μείνει εδώ; Σε ένα σπίτι που δεν μπορεί να ανοίξει τα παράθυρα, γιατί θα μετατραπεί σε τεκέ από το χασίς που δεκάδες άτομα καπνίζουν καθισμένα στα σκαλιά της πολυκατοικίας. Σε μια πολυκατοικία που μαστουρωμένοι νεαροί και μαστουρωμένα σκυλιά μπορεί να του επιτεθούν, επειδή ζήτησε να παραμερίσουν για να ανοίξει την πόρτα. Σε μια γειτονιά που τουλάχιστον δυο-τρεις φορές τη βδομάδα -και οπωσδήποτε κάθε Παρασκευή και Σάββατο- το «αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο Ναυαρίνου» σαν άλλο Terra Vibe διοργανώνει συναυλίες από το μεσημέρι μέχρι τα ξημερώματα. Σε δρόμους και γωνίες που ζέχνουν από τις λίμνες των ούρων. Σε πολυκατοικίες που στο ισόγειό τους ξεφυτρώνουν με συνοπτικές, ύποπτες και παράνομες διαδικασίες νέες καφετέριες-μπαράκια. Σε δρόμους που δεν μπορεί να αφήσει το αυτοκίνητό του, γιατί κινδυνεύει να το βρει καμένο.

Οδός Ενοικιαστηρίων, λοιπόν! Μέχρι να τελειώσει το παιχνίδι με τα φιλέτα της περιοχής, μέχρι να φύγουν και οι τελευταίοι κάτοικοι. Μέχρι πότε;

Εμπρησμών συνέχεια...

Τη νύχτα της περασμένης Πέμπτης κάηκαν στη γωνία Ανδρέα Μεταξά και Μεσολογγίου δύο ακόμη αυτοκίνητα. Στόχος φαίνεται ότι ήταν το δεύτερο αυτοκίνητο, ένα μικρό Mercedes B-Class. Το πρώτο, ένα μικρό Nissan, είχε απλώς την ατυχία να είναι παρκαρισμένο μπροστά από το "στόχο" και έγινε έτσι μία ακόμη παράπλευρη απώλεια στο πλαίσιο του αγώνα των μπαχαλάκηδων να εξαφανίσουν τα πολυτελή αυτοκίνητα από τη γειτονιά μας (ίδια με αυτά που έχουν οι μπαμπάδες των περισσότερων από αυτούς σε άλλες γειτονιές και ίδια με αυτά που χρησιμοποιούν οι ίδιοι για να έρθουν εδώ, παρκάροντάς τα σε απόσταση ασφαλείας από το πεδίο βολής τους, για μην τα κάψουν κατά λάθος). Ως γνωστόν, τα τελευταία χρόνια έχει θεσπιστεί στη γειτονιά μας το ιδιώνυμο έγκλημα του παρκαρίσματος πολυτελούς αυτοκινήτου με ποινή στην καλύτερη περίπτωση το σπάσιμο του παρμπρίζ του ή συνήθως το κάψιμό του. Μόνο μέσα στο 2010 έχουν καεί δεκάδες αυτοκίνητα, αλλά αυτό φυσικά δεν είναι είδηση, όπως δεν είναι είδηση τίποτα από όσα στρέφονται κατά της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας, της ψυχικής υγείας, της τιμής, της περιουσίας όσων ζούμε στα Εξάρχεια. Θα θέλαμε με την ανάρτηση αυτή να επικεντρωθούμε στον κίνδυνο που διατρέχουμε οι κάτοικοι από τέτοιες παρανοϊκές συμπεριφορές που, στο όνομα μιας υποτιθέμενης "επανάστασης", λαμβάνουν χώρα καθημερινά μπροστά στα σπίτια μας. Όπως μπορεί εύκολα να δει κανείς στη φωτογραφία, δίπλα ακριβώς στα καμένα αυτοκίνητα βρίσκονται δύο πολυκατοικίες. Τα ξύλινα μάλιστα παντζούρια της πρώτης πολυκατοικίας βρίσκονται σε απόσταση ίση με το πλάτος του πεζοδρομίου (ένα μέτρο το πολύ) από το καμένο αυτοκίνητο, ενώ η εξωτερική μονάδα του κλιματιστικού έχει λιώσει από τη φωτιά. Ήταν δύσκολο να έχουμε εδώ μια νέα Marfin, να καούν άνθρωποι στον ύπνο τους, επειδή κάποια ανεγκέφαλα όντα έκριναν καλό να πυρπολήσουν στη 1:30 τη νύχτα μια παρκαρισμένη Mercedes μπροστά στην είσοδο μιας παλιάς πολυκατοικίας; Τι θα έλεγαν τότε όλοι αυτοί που με περίσσιο θράσος τους υποθάλπουν; Τι θα έλεγαν οι αρμόδιες αρχές που μας αγνοούν και που δηλώνουν ότι είμαστε γραφικοί και ότι όλα έχουν φτιάξει στα Εξάρχεια; Τι θα έλεγαν οι παντογνώστες των ΜΜΕ που με απίστευτη ευκολία και χωρίς μια στοιχειώδη έρευνα αναπαράγουν δηλώσεις του τύπου "στα Εξάρχεια βιώνουμε ασύδοτη καταστολή"; Επιτέλους, λίγη σοβαρότητα! Τα Εξάρχεια δεν είναι σημείο εκτόνωσης για το κάθε παρανοϊκό χουλιγκανάκι!